19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, her yıl 19 Mayıs gününde kutlanan, Türkiye Cumhuriyeti’nin milli bayramıdır. Atatürk bu bayramı Türk gençliğine armağan etmiştir.
19 Mayıs 1919 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün 9. Ordu Birlikleri Müfettişliği Karargâhı ile birlikte Samsun’a çıktığı günün yıl dönümü.
19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Atatürk, Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıktığı ve İtilaf Devletleri’nin işgaline karşı Türk Kurtuluş Savaşı’nı başlattığı gün kabul edilir.
Rumlar Pontus Cumhuriyeti’ni kurmaya kararlıydılar. Bölgede nüfus çoğunluğunu sağlayabilmek için bir yandan Rusya’dan ve başka bölgelerden göçmenler getirip diğer yandan da yerli Rumları silahlandırarak Türk köylerine saldırtmışlardı.
Karadeniz bölgesinde, Samsun, Vezirköprü, Merzifon ve dolaylarında Rum Pontus çetelerinin İslam ahaliye saldırıları daha da artmış, fakat İtilaf Devletleri durumu tam tersi göstererek bölgede meydana gelen olayların sebebi olarak Türklerin, Hıristiyanlara saldırdığı iftirasını atmışlardı.
İngilizler, bölgedeki etnik çatışmaların durdurulmasını, Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Sivas bölgelerinde bir dizi şuralar kurulduğunu ve bunların hemen önlenmesini istemiş, aksi halde kendilerinin bölgeye müdahale edeceklerini bildirmişlerdi. Bunun üzerine hükümet Samsun yöresinde durumu yerinde inceleyip gereken önlemleri almak ihtiyacını duymuş ve bölgeye güvenilir birisinin gönderilmesi için harekete geçmiştir.
Padişah ve hükümet, Türkleri durdurması için iyi bir asker olduğu bilinen Mustafa Kemal Paşa’yı 30 Nisan 1919’da 9. Ordu Müfettişliğine tayin edip bütün askeri ve sivil makamlara emretme yetkisini verdi. Atatürk 16 Mayıs 1919’da Samsun’a Türkleri durdurmaya değil Türkleri desteklemeye gitti ve verilen görevi yerine getirmediği için İngilizlerle Padişah’ı kızdırdı.
19 Mayıs 1919 günü karaya ayak bastığı Samsun’da büyük bir ilgi ile karşılanan Mustafa Kemal Atatürk, bölgedeki durumu inceledikten sonra 20 ve 22 Mayıs’ta hükümete yolladığı telgraflarda: “İzmir’in haksız işgalinin ordu ve milleti içten yaraladığını, bu tecavüzü kabul edemeyeceklerini, İngilizlerin bu bölgeye haksız olarak asker çıkarmış olduklarını” belirtiyordu. Onu ilgilendiren yalnız Pontus sorunları değil, tüm ülkenin geleceğiydi. Bu raporlarda sadece müfettişlik alanı ile ilgili meselelere değinmekle kalmamış, bütün ülkenin içinde bulunduğu durumu tahlil etmiştir.
Mustafa Kemal Paşa, Samsun’un İngiliz işgalinde ve kıyıda bulunmasının yanı sıra, civardaki Rum çetelerinin faaliyetlerini de göz önüne alarak, karargahını daha emniyetli bir yere naklini uygun bulmuş ve 25 Mayıs’ta Havza’ya hareket etmiştir.
Anadolu’da yaşayan azınlıkları, etnik grupları yeni devletçikler kurmaya iten işgalci dış güçler, yazgısını, geleceğini bu topraklara adamış, toplumun belli kesimlerinden bazı kişilerle bağlaşma, uyuşma, birlikte hareket etme bağlantısı kurabilmişlerdir. Etnik bölünmeler, mezhep ayrılıkları alabildiğine körükleniyordu. Mücadele hem dıştaki işgalcilere, hem de içteki uzantılarına karşı verildi.