Hangi Plastikler Tehlikeli Zararlı
İnsanlara ve çevreye en zararlı plastik türleri; 03 PVC, 06 PS (Polistiren) ve 07 O (Other) numaralı plastiklerden uzak durulmalı. Bunlar insanlarda kansere neden olmaktadır. Bisfenol A (BFA), iki fenol ve polikarbonat moleküllerinin birleşmesiyle elde edilen organik bileşik kullanılarak üretilirler. BFA’nın çok geniş kullanım alanının olması günlük hayatta kişilerin BFA ile temas etme risklerini artırmaktadır, özellikle (7 O) ve (3 PVC) yazan ve hiçbir değer yazmayan ürünlerde bulunuyor.
Plastik, naylon, polyester ve PVC gibi maddelerin üretilmesinde etkin rol oynayan Bisfenol A, dünyada yıllık olarak 2-3 milyon tonu aşkın bir üretime sahiptir. Bisfenol A, Termal kâğıt olarak adlandırılan kâğıtlarda, Su damacanasında yaygın olarak kullanılan Polikarbonat (PC) adlı plastikte bulunur ve kanserojen bir maddedir.
Kanserojen PVC’lerin yavaş yavaş kullanımdan çekilmesi, ambalaj malzemesi olarak veya diğer sahalarda kullanılmaması gerekiyor.
Polikarbonat, endüstri ve laboratuarlarda olduğu kadar ev eşyalarında da yaygın kullanılır. Bankalar ve bazı binalarda kırılmayan veya ışığı yansıtan pencereler gibi yerlerde koruma amaçlı parçaların yapımında kullanılır. Polikarbonatdan üretilen ürünler arasında gözlük ve güneş gözlüğü camları, kompakt disk, otomobil far camları yer alır. Epoksi reçineler, polyester, lastik ve poliamid sanayii, PVC plastik pencereler, iş güvenlik kaskları, kurşun geçirmez camların yüzeyine kaplanan filmler, otomotiv parçaları, toz boyalar, su ve süt şişeleri, bebek biberonu, birçok elektrik ve elektronik parça yapımında kullanılmaktadır.
PVC plastik malzemesi içindeki zararlı maddeler gıdalara doğrudan sızdığı için kansere neden olur ve gıda ürünlerinde kesinlikle kullanılmaması gerekir. (PVC plastiklerine yüzde 40’a varan oranlarda plastifiyan olarak katılabilen fitalat karaciğer kanserojenidir) Dünyada PVC’nin yüzde 50’den fazlası yapı sektöründe kullanılır. PVC sert bir plastik olup, daha yumuşak ve daha esnek hale getirmek için plastifiyanlar ilave edilir.
PVC’nin kullanım alanları arasında, kapı ve pencere profilleri, vinil cephe kaplaması, boru ve tesisat malzemeleri, elektrik kabloları, döşeme, hobi malzemeleri sayılabilir. Su ve atık su endüstrisinde boru hatları için çok yaygın olarak kullanılır.
Son 50 yıldır sağlık sektöründe de kullanıma girmiştir. Parenteral kullanılan sıvıların, kan ve kan ürünlerinin torbalarında ve transfüzyon setlerinde, kateter, kanül ve drenlerde, stoma ürünlerinde ve daha birçok yerde PVC’ye rastlanıyor.
Türkiyede bir çok yerde, özellikle kireç ocaklarında çeşitli lastik, kauçuk, plastik, polyester ve PVC artıkları yakıt olarak kullanılmaktadır. Aslında bu gibi yerlerde ve çöp yakma tesislerinde PCDD ve PCDF gibi kanserojen maddelerin oluşmasına neden olan PVC türü maddeler yakılmamalıdır.
Plastikler yanma sırasında kanserojen dioksinleri oluşturur ve ayırca, çöpe diğer tehlikeli maddelerin geçmesine bulaşmasına neden olur. PVC yakıldığında kilogramı başına 100 mg klorfenol oluşturulduğu belirlenmiştir.
Almanya da eski kabloları yakan bir tesisin uçucu külünde ve külünde dioksinler bulunmuştur.
Plastik biberon, plastik bardak, plastik tabak, köpük plastik tabak, plastik çatal, plastik karıştırıcı çubuklar gibi ürünlerde her yıl tonlarca üretilen BPA maddesi tıbbi diş hekimliği ekipmanlarında, diş dolgularında, kullanılmakta ayrıca gözlük mercekleri, DVD gibi ürünlerde, elektronik ürünlerde kullanılmakta. Konserve gibi metal yiyecek ve içecek kaplarının içini döşeyen plastik kaplamaların içinde de bulunuyor.
06 PS (Polistiren), petrolden elde edilir. Plastik endüstrisinde PS kısaltması ile kullanılır. Oda sıcaklığında, polistiren katı halde bir termoplastiktir, fakat enjeksiyon veya ekstrüzyon yolu ile işlenirken yüksek sıcaklıklarda eriyik hale getirilir. Daha sonra soğutularak tekrar katılaşması sağlanır. Maksimum sıcaklık dayanımı 70 °C dir. Rigit ve köpük olabilen, çok yönlü ve amaçlı kullanılan bir plastiktir. Oldukça sert, kırılgan ve parlaktır. Polistiren hızlı yanar, kuvvetli gaz kokusu yayar, önemli miktarda kurum üretir. Asetonlu ortamda hızla kabarır. UV ışınlarına iyi direnç gösterir, iyi darbe ve gerilme direnci ve işleme kolaylığı vardır. Asit alkali ve tuzlara karşı da üstün bir direnç gösterir.
İzolasyon malzemesi olarak, ince cidarlı kaplarda, soğutma kulelerinde, boru köpük, kauçuk, çeşitli aletler, otomobil parçaları, paneller ve elektronik aletlerin plastik aksamlarında yaygın olarak kullanılır. Tek kullanımlık bardak, tabak, yoğurt kapları, ayran kaplarında sıklıkla kullanılır. Et türü gıdaların altında bulunan köpük tabaklar ve elektronik cihazları darbelerden koruyan köpükler bu malzemeden üretilir. Genetik ve moleküler biyolojinin en temel uygulamalarından biri olan hücre kültürlerinde kullanılan kapların yapısında bulunur.
Bu malzeme, Benzen denen bir maddeden imal edilir. Benzen, insan için kanserojen bir madde olarak bilinir. Bu maddeyi mutfağınızdan kesinlikle uzak tutmalıyız. Bu kod belirtilen ürünlerde polistirenden üretildiği ve geri dönüşümü yapıldığında yalıtım malzemesi yapımında, oyuncaklar, saksı, videokasetleri, küllük, sandıklar, içecek-gıda soğutucuları, bira bardağı, şarap ve şampanya bardağı, taşınabilir gıda kapları gibi ürünlerde kullanılabileceğini belirtir.
Plastik maddelerin ısıyla ve özellikle sıcak suyla teması, kanserojen maddeleri (Dioksin) ürettiği belirtilmektedir. Bu plastiklerin gıda ve içeceklerde kesinlikle kullanılmaması gerekir. Türkiye’de bunu sınırlayan bir yasa olmadığı için pek çok ambalajlı gıdalarda ve içeceklerde bu tür plastikler kullanılmaktadır. Tüketiciler buna dikkat ederek bu tür ürünleri satın almayarak üreticileri zararsız çözümlere yönlendirmesini sağlaması gerekiyor.