Filistin’deki Osmanlı Hakimiyetine Son Veren Birleşik Krallık Filistin Mandası Hakkında Bilgi

Birleşik Krallık Filistin Mandası (Birleşik Krallık İşgal Yönetimi), 1922 yılında Filistin’i yöneten Osmanlı Devleti’nin hakimiyetine son veren ve Milletler Cemiyeti tarafından onaylanarak kurulan manda cumhuriyetidir. (Manda: Birinci Dünya Savaşından sonra kimi azgelişmiş ülkeleri, kendi kendilerini yönetecek bir düzeye eriştirip bağımsızlığa kavuşturuncaya dek Uluslar Birliği adına yönetmek için kimi büyük devletlere verilen vekilliktir) Manda sistemi, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan Arap topraklarını Birleşik Krallık’ın elinde tutması için paravan görevini görmüştü.

Osmanlının hakimiyetini bitirmek için İngilizler, Arap önderlerden Şerif Hüseyin ile anlaşarak Osmanlı İmparatorluğu’na isyan etmeleri karşılığında bağımsız bir Arap devleti kurulacağı vaadinde bulunmuştu. Daha sonra Birleşik Krallık Başbakanı Arthur James Balfour, Filistin’de bir Yahudi yurdu kurulması yönünde bir deklarasyon yayınladı. Bu sayede bölgede günümüze kadar süren kaos, şiddet ve savaş gibi olayların önü açıldı.

İngiliz Mandası döneminde Yahudi ve Arap milliyetçileri arasında çatışmalar başladı. 1936-1939 Arap İsyanı ve 1947-1948 İç Savaşı ile Filistin’de Yahudi varlığı büyümeyi sürdürdü.

Filistin’deki fiili Birleşik Krallık hakimiyeti 1948 yılında İsrail’in kurulmasıyla ve Filistin Mandası’nın yıkılması ile son buldu.

Birleşik Krallık, McMahon-Hüseyin Yazışmaları’nda Osmanlılara karşı ayaklanırlarsa Arapların bağımsızlığını onurlandıracağını kabul etmişti ancak iki taraf bu anlaşmanın farklı düşüncelerine sahipti ve sonunda İngiltere ve Fransa, Arapların gözünde ihanet eylemi olan Sykes-Picot Anlaşması uyarınca bölgeyi böldüler.

Sykes-Picot Anlaşması, I. Dünya Savaşı sırasında, 29 Nisan 1916’da Kut’ül Ammare Kuşatması sonrasında İngiliz kuvvetlerinin Osmanlı Devleti’nin 6. Ordusu karşısında bozguna uğramasından 17 gün sonra, 16 Mayıs 1916 tarihinde Britanya ve Fransa arasında yapılan ve aynı yılın Ekim ayında Rusya tarafından ve daha sonra İtalya tarafından onaylanan, Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu’daki topraklarının paylaşılmasını öngören gizli antlaşmadır.

Anlaşma, Arap Yarımadası dışındaki Osmanlı topraklarını İngiliz ve Fransızların kontrol ve nüfuz alanlarına böldü. Günümüzde Güney İsrail ve Filistin, Ürdün ve Güney Irak’ın kontrolü ve Akdeniz’e erişim sağlamak için Hayfa ve Acre limanlarını da içeren küçük bir alanın kontrolü için İngiltere’ye tahsis edilen anlaşmadır. Fransa Türkiye’nin güneydoğusu, Kuzey Irak, Suriye ve Lübnan’ı kontrol ediyordu.

Savaştan kısa bir süre sonra Fransızlar Filistin ve Musul’u İngilizlere verdi. Anlaşmanın Anadolu kısımları Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması ile tahsis edildi ancak Türk Kurtuluş Savaşı ve müteakip Lozan Antlaşması ile bertaraf edilmiştir.