Nefs insanın manevi hayatında ilerlemesi için mücadele etmesi gereken en önemli rakibi konumundadır.

İnsanın manevi hayatında nefs ve ruh arasındaki mücadele insanın kalbine yön verme için yapılan uğraş sonunda galip gelene göre neticelenmektedir.

Nefsin kötü arzu ve isteklerinden arındırılması için nefsin isteklerine karşı durmayı bilmesi insanın nefsle olan mücadelede başarılı olmasının en önemli şartıdır. Nefsini bilmekle kişinin Rabbini bilmeye götüren bir sebep oluşu önemli bir prensiptir.

Nefs kelimesi çok boyutlu ve çok anlamlı bir kelimedir. Batılı kavramlar olan kişilik, kendilik, benlik, ego, id, dürtü, gibi kavramlarla eşleştirip sınırlandırılamaz. Nefs kelimesi bu psikolojik kavramları kapsayacak ve onlarla ilgili süreçlere ve yapılara sahip olacak kadar geniş bir kavramdır.

Kısacası şehvet (yeme, içme, cinsel arzu); gazap (intikam, öfke, kızgınlık) heva, kibir ve ucub (kendini beğenme), sertlik ve katı kalplilik, alaycılık, hafiflik, açgözlülük, hırs, kin ve haset, gereksiz konuşma, cimrilik, zulüm, ihanet ve aldatıcılık gibi sıfat ve özelliklere sahip olan nefs insanoğlundaki psikolojik yapının bir parçasıdır.

Zorluk ve engellemelerle karşılaşan biri, durumu kabul etmek yerine korkuyor ve endişe duyuyorsa ya da neden diye soruyorsa, bu nefsinin faaliyet halinde olduğunun işaretidir.

Ramazanda nefsi sadece yemekle değil, yalan, kötü düşünce ve his, dedikodu, yargılama ve kinden de arındırmak gerekir.