Azerbaycan’da her yıl 31 Mart günü Azerbaycanlıların Soykırımı olarak anılmaktadır. 200 yıl boyunca baÅŸta Ermeniler olmak üzere diÄŸer halkların Azerbaycanlılara karşı yaptığı katliamları ve Azerbaycanlılara karşı yürüttükleri acımasız siyaseti ifade eden bu gün tüm Türkiye’de de anılmaktadır.

Rusya ile Ä°ran arasında meydana gelen iki savaşın sonunda 12 Ekim 1813 tarihinde imzalanan Gülistan ve 10 Åžubat 1828 yılında imzalanan Türkmençay antlaÅŸmaları Azerbaycan için kötü sonuçlar doÄŸurmuÅŸ ve Azerbaycan’ın ikiye bölünmesine neden olmuÅŸtur. Azerbaycan’ın kuzeyi Rusya’nın, güneyi ise Ä°ran’ın yönetimine geçmiÅŸtir.

Rusya İç Savaşı’nda BolÅŸevik – Ermeni Devrimci Federasyonu ile Müsavat Partisi – Dikaya Tümeni arasında meydana gelen ve Mart Olayları olarak bilinen çatışma sırasında 31 Mart 1918 tarihinde Bakü’de yaÅŸanan sivillerin ölümlerine dayanmaktadır.

Kızıl Ordu’nun 1920 yılından itibaren denetimi saÄŸlamasıyla birlikte bölgedeki katliamlar durmuÅŸtur. Bununla birlikte DaÄŸlık KarabaÄŸ konusundaki anlaÅŸmazlık hep devam etmiÅŸ, Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasının ardından silahlı çatışmaya dönüşmüştür. Ermenistan Silahlı Kuvvetleri 12 Mayıs 1994 tarihine kadar DaÄŸlık KarabaÄŸ’ın tamamı da olmak üzere toplam 890 rayondan (mahalle, semt, bölge) ibaret Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini iÅŸgal etmiÅŸtir.

ÇeÅŸitli ÅŸehirlerde 90 bin Azerbaycanlı türlü iÅŸkencelere maruz kalarak katledilmiÅŸtir. Hayatını kaybedenlerin yüzde 70’i yaÅŸlılar, kadınlar ve çocuklar gibi savunmasız bireylerden oluÅŸuyor. Kafkas Ä°slam Ordusu’nun bölgeye gelerek olaylara müdahale etmesiyle katliam sona ermiÅŸtir.

Ermenistan ve Ermeni Diasporasının 1915 olaylarını son yıllarda daha da yoğunlukla kamuoyuna ve bazı ülke Parlamentolarına taşımalarının en önemli nedeni, ağır Rus silahlarıyla işgal ettikleri Azerbaycan toprakları, bir milyona yakın Azerbaycanlı mülteci ve Dağlık Karabağ sorununu, gündem dışı tutmaktır.

Ermenistan’ın ve hiçbir ülkenin, Azerbaycan’dan topraklarının beÅŸte birinin iÅŸgaline ve bir milyona yakın insanının evinden barkından kovulmuÅŸ olarak yaÅŸamasını kabul etmesini beklemeye hakkı yoktur.

1905–1906 yılları arasında Ermenilerin Bakü’den sonra KarabaÄŸ, Zengezur ve SuÅŸa’ya da sıçrattığı katliamlar sırasıyla;
6 Şubat 1905 Birinci Bakü katliamı
5 Mayıs 1905 Nahcivan katliamı
23 Mayıs 1905 Revan katliamı
3 Haziran 1905 Ecmiedzin katliamı
13 Haziran 1905 Cebrayıl katliamı
16 Ağustos 1905 Birinci Şuşa katliamı
12 Temmuz 1905 İkinci Şuşa katliamı
20 Ağustos 1905 İkinci Bakü katliamı
26 Eylül 1905 Cavanşir katliamı
18 Kasım 1905 Gence katliamı
24 Kasım 1905 Tiflis katliamı
22 Ocak 1906 Gazah katliamı
29 Temmuz 1906 Zengezur katliamlarıdır.

Ermeni tarihçi S. Zavaryan’ın verdiÄŸi bilgilere göre, bu katliamlar sırasında ÅžuÅŸa’da 12, CavanÅŸir bölgesinde 15, Cebrail’de 5 ve Zengezur’da 43 olmak üzere toplam 75 Müslüman Türk köyü yakılıp, yıkılmıştır. 1906 yılına gelindiÄŸinde Erivan, Gence ve diÄŸer bölgelerde 200’den fazla köy ve kasaba yaÄŸmalanmış, sakinleri öldürülmüş ve bu yerleÅŸim birimleri haritadan silinmiÅŸtir. Ayrıca KarabaÄŸ’da da 158 Türk köyü yakılıp yıkılmış, binlerce Türk katledilmiÅŸtir. Ermeni araÅŸtırmacı Jirayr Liparityan’a göre, 1904-1906 yıllarında Ermeni teröristler tarafından 105 siyasi terör eylemi gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir .

1917 BolÅŸevik ihtilalinin ardından geliÅŸen olaylar Ermenistan’da TaÅŸnak Hareketi, Azerbaycan’da Musavat Partisi liderliÄŸinde geliÅŸerek bağımsızlık hareketine dönüşmüştür. Bağımsızlık süreci içinde Ermenistan; Azerbaycan’dan KarabaÄŸ’ın, Gürcistan’da Cavahatya bölgesinin ve Osmanlı’da DoÄŸu Anadolu bölgesinin kendisine ait olduÄŸu iddiasıyla çeÅŸitli faaliyetlere giriÅŸmiÅŸtir.

Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’a karşı kuvvet kullanarak, Osmanlı devletinden de silahlı ve siyasi faaliyetler ile (Ä°ngiltere ve Amerika’nın desteÄŸinde) taleplerini gerçekleÅŸtirmeye çalışmıştır. Böylece hayalindeki büyük Ermenistan’ı gerçekleÅŸtirebilmeyi ümit etmiÅŸtir.

Ermenistan Silahlı Kuvvetleri 25 Åžubat 1992 gece yarısı eski Sovyetlerden kalma 366. Alay’ın desteÄŸiyle önce giriÅŸ ve çıkışını kapadığı Hocalı köyünde; sivil, kadın, çocuk, yaÅŸlı ayırımı yapmadan birçok kiÅŸiyi öldürmüştür. Rusların desteÄŸindeki Ermeni birlikleri Hocalı’da, uluslararası toplumun gözü önünde 63’ü çocuk, 106’sı kadın, 70’i de yaÅŸlı olmak üzere toplam 613 kiÅŸiyi katletmiÅŸtir. Bunlardan 239 kiÅŸi iÅŸkence yapılarak öldürülmüş, 487 kiÅŸi ömür boyu sakat kalmış, 1275 kiÅŸi (çocuklar, kadınlar ve ihtiyarlar) esir alınarak iÅŸkencelere maruz kalmış, esir alınanlardan sadece 1165’i iade edilmiÅŸ, 68’i kadın ve 26’sı çocuk olmak üzere toplam 110 kiÅŸiden ise bir daha haber alınmamıştır. Bu katliamda yedi aile tüm fertleriyle katledilmiÅŸ, 27 aileden birer kiÅŸi saÄŸ veya yaralı olarak kurtulmuÅŸtur.