AÄŸaç YetiÅŸtirmede Çevresel Etkilerin Yeri ve Önemi SoÄŸuk bölgelerde süs aÄŸaç ve küçük aÄŸaç yetiÅŸtirilmesinde birçok faktör etkilidir. Arazinin genel yapısı ile karasal iklimin etkisi bitki yetiÅŸmesini sınırlayıcı en önemli faktörlerdir. DiÄŸer faktörlerin arasında ekonomik faktörlerin de ayrı bir yeri vardır. Karasal iklimin etkili olduÄŸu yüksek step yaylalarında kışın dondurucu soÄŸuklann yanında, yazın ÅŸiddetli ve kuru sıcaklık olur. SoÄŸuk iklim bölgelerinde aÄŸaç ve aÄŸaççık yetiÅŸtirmede önem arzeden çevre faktörler yükseklere çıkıldıkça ışığın etkisi artış gösterir. Bin 800 metre yükseklikte bitkiler, güneÅŸten dünyaya gelen ışığın yüzde 75’ini kullanırlar. Sıcaklıkla bitki yetiÅŸmesi arasında büyük bir korelasyon mevcuttur. Sıcaklıktan, bitkiler farklı ÅŸekilde faydalanırlar. Odunsu yapıdaki bitkiler 20-30 °C’deki sıcaklıktan optimum seviyede yararlanırlar. 0-5 °C ile 40-50 °C’deki sıcaklıklar bitkilerin faaliyet gösterdiÄŸi alt ve üst sınır olarak bilinmektedir. Sıcaklık, ekvatordan kutuplara ve deniz seviyesinden daÄŸlara doÄŸru çıkıldıkça azalma gösterir. Sıcaklığın yükseldikçe azalması, havanın doÄŸrudan doÄŸruya güneÅŸ ışınlamasıyla deÄŸil, sıcaklığın toprak yüzeyinden alınmasından ileri gelir. Genellikle her 100 metrede 0,54 °C ya da 184 metrede 1°C sıcaklığın azaldılğı kabul edilir. Türkiye’de her 100 metre yükseklik artışında 0,5 ila 0,6°C sıcaklığın azaldığı kabul edilir. Don olayının önemi ve etki derecesi zamana ve özellikle mevsime göre farklıdır. Ekstrem kış soÄŸukları bitki hücresinde buz oluÅŸturduÄŸundan hücrenin parçalanmasına ve bitkinin ölmesine neden olur. Yine aynı ÅŸekilde toprağın soÄŸuktan donması ve sert doÄŸu rüzgarının buharlaÅŸtırmayı artırması, bitkilerin kurumasına neden olur. Birçok olumsuz koÅŸulların biribirini etkilemesine karşın soÄŸuÄŸa dayanabilen aÄŸaçların cins ve türlerinden bazıları; Picea, Betula, Sala, Larix ile Pinus cembre -50 °C’lik soÄŸuklara dayanabilmektedir. AÄŸaç yetiÅŸtirmede etkili diÄŸer bir faktör enlem dercesi, yükseklik (rakım) ve buna baÄŸlı olan vejetasyon süresidir. Ekvatordan kutuplara, deniz seviyesinden daÄŸlara doÄŸru yükseldikçe ortalama sıcaklık düştüğünden, vejetasyon periyodu kısalmaktadır. TopoÄŸrafik yapı, derin vadiler ya da taban ve açık arazilerde fidanların yer alışı, alanın soÄŸuk bir koridora açılışı yetiÅŸtiriciliÄŸi olumsuz yönde etkiler. SoÄŸuÄŸa dayanıklı aÄŸaç türlerinin seçim çalışmasında seleksiyon önem arzeder. Aynı türün aynı orijinli populasyonlarında aynı düşük sıcaktın farklı ÅŸekilde etkilenir ve zarar görürler.